Proteklog vikenda spektakularnom implozijom sa zemljom je sravnjen “Palas of Oburn Hils” – nekadašnji dom Detroit Pistonsa. Dugme za početak implozije nije pritisnuo Darko Miličić, mada bi vjerovatno uživao u tome, a ni Ron Artest. Postepeno rušenje dvorane se ustvari odvijalo već nekoliko mjeseci, a praskom oko 300 kg eksploziva postavljenog u 22 noseća stuba konačno je srušen “kostur” hale uključujući i njen krov.

S tog krova su nekad visile tri šampionske zastave Pistonsa, ali i brojevi Dejva Binga, Ajzeje Tomasa, Denisa Rodmana, Čonsija Bilapsa i ostalih velikana Pistonsa. Među njima, na jednoj od zastava bili su i inicijali “WD”, u čast bivšeg vlasnika Pistonsa i već odavno pokojnog Vilijama Dejvidsona. Gazda Dejvidson je bez pomoći vlasti, sa samo dva svoja partnera, izabrao lokaciju i sagradio “Palas” krajem osamdesetih. U toj dvorani Pistonsi su, u 29 godina koliko su igrali u njoj, osvojili sve tri svoje titule NBA prvaka. Prvu su osvojili protiv Lejkersa 1988. u inauguralnoj sezoni u ovoj dvorani, potvrdili je protiv Blejzersa godinu iza toga, a po treći put trijumfovali poprilično neočekivano 14 godina iza druge titule “Bed Bojsa” pobjedivši sa 4:1 timom “radnika” naoko superiorni super-tim Lejkersa predvođen Šekom, Kobijem, Karlom Melounom i Gerijem Pejtonom.

Prije tri godine najnoviji vlasnik Pistonsa, Arapin Teufik Georgijus, a.k.a. Tom Gors, dogovorio se s vlasnikom detroitskog NHL tima Majkom Ilićem, i to pred samu smrt gazde hokejaša Red Vingsa, da se i Pistonsi pridruže Red Vingsima u novoj dvorani u centru grada izgrađenoj prvenstveno za hokej. Kao glavni razlog je naveden trend modernističko-hipsterske promjene vraćanju života u gradske jezgre Amerike u zadnjih 10-ak godina koja je počela zaživljavati i u Detroitu. Time su se Pistonsi vratili iz predgrađa nakon skoro godina 40 godina odsustva u sami centar grada koji se još uvijek oporavlja od višedecenijskog lošeg stanja nakon duge istorije međurasnih nemira, među kojima su se najveći desili ljeta 1967. Tada je sami centar Detroita u međurasnim sukobima u samo 36 sati potpuno spržen, izgubljena su 43 ljudska života, povrijeđeno preko 1.000 ljudi i pospješen je nezaustavljivi masovni “bijeg” ljudi bijele rase iz grada prema predgrađima. Prije toga, za vrijeme drugog svjetskog rata 1943, desili su se slični nemiri u Detroitu, tada sa 34 mrtva i stotinama povrijeđenih ljudi, uglavnom crne boje kože.

Čak čitavu deceniju prije otvaranja “Palasa” bježeći iz centra grada kasnih 70-ih Dejvidsonovi Pistonsi su počeli igrati u Pontijak Silverdomu u predgrađu Detroita, u ogromnom natkrivenom stadionu za američki fudbal. Dotadašnja stara dvorana “Kobo Hol” izgrađena 1960. u kojoj su do tada Pistonsi igrali postala je premalena, a i zbog lokacije u centru grada preopasna za posjetioce zbog visoke stope kriminala u njenoj okolini.

U vrijeme gazdovanja starog vlasnika Bila Dejvidsona sporazum između njega i pizza-mogula Makedonca Majka Ilića da košarkaši i hokejaši igraju u istoj areni nije bio moguć, mada su 1985. nakratko, zbog propadanja krova Silverdoma, Pistonsi prinudno bili podstanari i uz veliku naknadu Iliću odigrali 14 utakmica u hokejaškoj “meki” u Detroitu nazvanoj po slavnom lokalnom bokseru Džou Luisu. Kuriozitet ja da je i ta ledena dvorana u centru grada trenutno u fazi rušenja, ali bez implozije, da se ne bi oštetio stari “Kobo Hol” koji još uvijek stoji netaknut uz polako nestajuće ostatke nekadašnje Ilićeve hokejaške hale. “Kobo Hol” je tako nekim čudom nadživio obje mlađe dvorane, i hokejašku “Džo Luis” arenu, a i košarkaški “Palas”. Još uvijek stoji postojano pokraj same Detroitske rijeke – kano klisurina – valjda zbog toga što je od svoje izgradnje ostao u gradskom, a ne privatnom vlasništvu.

Gore spomenuti Bil Dejvidson je gazdovao Pistonsima okad je preuzeo tim od originalnog vlasnika Freda Zolnera i to čitavih 35 godina, a njegova udovica je bila vlasnica Pistonsa još dvije godine nakon Bilove smrti do prodaje franšize Tomu Gorsu 2011. Gors je za sada jedan od vlasnika sa najlošijim rezultatima, pa se u Detroitu o pokojnom Dejvidsonu još uvijek priča sa sjetom.

Na talasu najveće zagrijanosti grada Detroita za košarku u drugoj polovini 80-ih godina Dejvidson se iz razumljivih razloga odlučio protiv izgradnje nove dvorane u centru grada. Pistonsi su imali i po 60 hiljada ljudi na važnijim utakmicama u mamutskom ali neadekvatnom Silverdomu, pa je Dejvidson kupio relativno jeftinu zemlju na periferiji grada pod brdašcima Oburna, relativno blizu Pontijaka, na kojoj je sagradio “Palas”. Time je produžena na duže staze neka vrsta nelogične sportske inverzije pa je hokej kao sport američkih bijelaca ostao u dvorani u uglavnom crnačkom centru grada, a košarka kao sport u kojem dominiraju Afroamerikanci bila je izvučena u bijelu sub-urbanu nedođiju. Svojom pojavom na sceni krajem 80-ih “Palas” je postavio novi standard po velikom broju korporacijskih boksova koji su po prvi put postavljeni relativno blizu parketa (samo 16 redova iznad) svim drugim pro-franšizama. Stoga su nakon izgradnje “Palasa” mnogi drugi vlasnici profesionalnih sportskih timova počeli slijedili ovaj Dejvidsonov uspješan finansijsko-arhitektonski model. Sa svojih preko 22 hiljade sjedišta za košarkaške predstave “Palas” je veoma dugo bio i najveća NBA arena po kapacitetu, ali je i prečesto zjapio sablasno prazan u “tankim” godinama Pistonsa.

Na mjestu “Palasa”, na zemlji koja je još u posjedu aktuelnog gazde Pistonsa Toma Gorsa, izgradiće se poslovne zgrade, ali srušena dvorana će zauvijek ostati zapamćena po “Bed Bojsima” koji su je praktično sagradili zbog svog uspjeha. Slava “Bed Bojsa” traje već decenijama kao neupitni standard beskompromisne “muške” košarke. Taj nezaboravni tim je skinuo Medžikove Lejkerse u inauguralnoj sezoni u “Palasu”, mada ih je trebao tući i godinu prije, a i Seltikse dvije godine prije toga da nije bilo “krađe” Birda u Boston Gardenu. Ajzeja i društvo su u “Palasu” nekoliko godina uspješno sprječavali čak i košarkaškog “boga” Džordana da se popne na vrh panteona. “Palas” će se pamtiti i po tri uzastopne pobjede Pistonsa 2004. kojima su nadobudni Lejkersi potučeni do nogu, čime je završeno partnerstvo Šeka i Kobija, ali možda najviše po paru nezaboravnih tuča. Onoj često spominjanoj 2004. koju je izazvalo sa tribina bačeno pivo na blentavog Rona Artesta od strane jednog od navijača Detroita, a u kojoj je učestvovalo nekoliko gostujućih igrača Indijane i domaćih navijača, ali i tuči Barklija i Lejmbira 1990. Barkli je tada jedva dočekao da se obračuna sa Lejmbirom kojeg je pozivao na tuču dugo prije toga, mada su tog dana kad su se njih dvojica konačno pošaketali incident ustvari izazvali Denis Rodman i Rik Mahorn. Nakon same utakmice Barkli je tada u svlačionici “Palasa” rekao: “Nema veze ako me kazne. Godišnja plata mi je 3 miliona. Šta je nekoliko hiljada dolara?”.

U današnje doba implozije društvenih odnosa u Americi ovakva izjava jednog Afroamerikanca koji namjerno napada na bijelca bi sigurno dobila politički karakter, a i aktuelni predsjednik bi se vjerovatno očitovao na twitteru svojim mišljenjem. 

Mada su se prilike u Detroitu u zadnjih pola vijeka promijenile pa NHL hokejaši i NBA košarkaši konačno žive pod istim krovom, problemi koji su kreirali gore spomenute međurasne nemire 1943. i 1967. a i doprinosili geografskim položajima sportskih dvorana još uvijek nažalost nisu riješeni. 

Photo: YouTube printscreen