Vladimir Stanković ponukao me je svojim, ne tako davnim tekstom „Zašto nas ne vole FIBA i Evroliga“ na žešće razmišljanje (iako diskutabline plodnosti). Da uopšte ne bih ulazio u svaki detalj tog značajnog teksta, zadržat ću se na postulatu tabele uspješnosti ex-Yu košarkaških timova u Evroligi u posljednjih 15 godina. Dozvolio sam si slobodu da je ovdi prenesem:

                                Br.utakmica         Pobede        Porazi          Procenat

Partizan                          214                       78                    136             36,45

Olimpija                         187                       72                     115              38,50

Cibona                            176                        66                    110              37,50

Budućnost                      40                         12                      28              30,00

Crvena zvezda                37                         15                      22             40,54

Krka                                 28                           9                      19             32,14

Zadar                               24                           4                      20             16,67

Cedevita                         23                            6                      17             26,90

Zagreb                            10                            2                        8             20,00

Ukupno                         739                       264                   475              35,7%

Stvarno stanje stvari zaslužuje da se nazove stvarnim imenom, tako da ću ovaj period funcioniranja ex-Yu klubova u Euroligi (i isključivo njoj, ne uzimajuć u obzir ina košarkaška međunarodna takmičenja) – da nazovem stvarnim periodom. Znači, vremensko razdoblje od 2000. godine (nastanak današnje Evrolige) do danas jest stvarni period ex-Yu klupske košarke.

Odma’ me opralo neko kontanje o budućim, ali i ranijim periodima klupske košarke, a kako je prošlost poznata, dokumentirana, klasificirana itd., pokušao sam imenovati i razgraničiti raniji period jugoslovenske klupske košarke, odnosno više njih kako se na kraju ispostavilo. Pošto su evropska međunarodna natjecanja (Kup šampiona) počela da se održavaju 1958, taj prvi period, sve do 1972. nazvao sam srebrnim– jednostavno zato što su najviše udjela u (ne)uspjesima ex-Yu košarkaških klubova imali igrači one srebrne generacije – ako se pitate kako taj period nisam okončao 1970. zlatom u Ljubljani. Od sezone 1966-67 održava se i Kup pobjednika kupova, a od sezone ’72 i Kup Radivoja Koraća, đe je zagrebačka Lokomotiva donijela Jugi prvi internacionalni trofej. Iste godine je splitska Jugoplastika u finalu Kupa šampiona, gdje je tesno pala od strane imperije iz Varezea. Time konči srebrni period za ex-Yu košarkaške timove u evropskim takmičenjima.

Zašto sam u računicu stavio sva tri evropska kupa, a ne samo Kup šampiona? Zato što Euroliga tek negdje od sezone 1991-92, novim pravilima natjecanja, na neki način objedinjuje sva prethodna takmičenja; Kup Koraća i Kup kupova gotovo da postaju suvišni, što će se i desiti na početku STVARNOG PERIODA. Evrokup više nema težinu ranijih takmičenja; ranije je elita bila raspoređena u sva tri takmičenja (samo jedan predstavnik u KEŠ-u) podjednako, dok je danas koncentrirana samo u najprestižnijem.

Postotak uspješnosti jugoslavenskih košarkaških klubova u euro-takmičenjima:

SREBRNI PERIOD (1958-1972)

POBJEDA   PORAZA     UKUPNO

(55.9%)       90      71      161

I pored toga što su međunarodna takmičenja još u povojima, a infrastruktura ex-Yu košarkaških centara kaska za onima na zapadu, ostvareni su veoma solidni rezultati u ovom periodu što vidimo i iz sljedeće liste:

OSVAJAČ (1) – Lokomotiva Zagreb, Kup Koraća ’72

FINALE (3) – Jugoplastika Split, Kup šampiona ’72, Crvena zvezda Beograd, Kup kupova ’72, OKK Beograd, Kup Koraća ’72

POLUFINALE  (7) – OKK Beograd, Kup šampiona ’59, ’64, ’65, Olimpija Ljubljana, Kup šampiona ’62, ’67, Kup kupova ’69, Zadar, Kup šampiona ’68

Kao što vidjesmo, uspješnost od nekih 56%, jedna titula, tri finala i sedam polufinala u tom inicijalnom, srebrnom periodu od 1958. do 1972. Nije loše, reklo bi se, ali hajdemo dalje na zlatni period, nazvan tako, naravno, zbog zlatne generacije ex-Yu košarkaša koji su (pa tako i period) donijeli deset uzastopnih medalja sa velikih takmičenja, od toga pet zlata, sve tamo do 1982. Ovaj zlatni period u evropskim košarkaškim takmičenjima bio je za klasu uspješniji no prethodni, ponajprije zbog buma košarke nakon prvog zlata u Ljubljani i sve većeg broja kvalitetnih timova na prostoru bivše države.

Postotak uspješnosti jugoslavenskih košarkaških klubova u euro-takmičenjima:

ZLATNI PERIOD (1972-1982)

POBJEDA   PORAZA     0        UKUPNO

(61.2%)       304    193    2        499

OSVAJAČ (7) – Bosna Sarajevo, Kup šampiona ’79, Crvena zvezda Beograd, Kup kupova ’74, Jugoplastika Split, Kup Koraća ’76, ’77, Partizan Beograd, Kup Koraća ’78, ’79, Cibona Zagreb, Kup kupova ’82

FINALE (7)  – Jugoplastika Split, Kup kupova ’73, Partizan Beograd, Kup Koraća ’74, Crvena zvezda Beograd, Kup kupova ’75, Radnički Beograd, Kup kupova ’77, Bosna Sarajevo, Kup Koraća ’78, Cibona Zagreb, Kup Koraća ’80, Šibenka Šibenik, Kup Koraća ’82

POLUFINALE (16) – Crvena zvezda Beograd, Kup šampiona ’73, Kup Koraća ’81, ’82, Radnički Beograd, Kup šampiona ’74, Zadar, Kup šampiona ’75, Kup Koraća ’82, Jugoplastika Split. Kup kupova ’75, Kup šampiona ’78, Kup Koraća ’79, ’80, Partizan Beograd, Kup Koraća ’75, Kup šampiona ’80, ’82, Rabotnički Skoplje, Kup kupova ’76, Bosna Sarajevo, Kup šampiona ’80, ’81

Vjerojatno sam neđe falija jer ovo izgleda pomalo fantazmagorično… Trideset polufinala u evropskim takmičenjima u svega 10 godina – tri prosječno svake godine! Vidimo da se i postotak uspješnosti znatno popravio, a osvojeno je sedam titula (slobodno me ispravite jer biće prije da sam nekoga izostavio nego li nezasluženo ubacio). Zlatni period donosi i prve superuspjehe poput (za ex-Yu klubove) premijernog slavlja Bosne u KEŠ-u 1979, dok Partizan iste godine postaje prvim neporaženim timom, osvajačem nekog od evropskih trofeja. Na putu do Žućkove ljevice, crno-beli su ostvarili čistih devet pobjeda.

Sljedeći period jest zvjezdanim razdobljem jugoslovenskih košarkaških timova, a mislim da ne trebam posebno pojašnjavati zašto. Pojava posljednje velike generacije južnoslovenskih košarkaša donijela je i domaćim kolektivima najviše slave, naročito u Kupu evropskih šampiona – osvojen je čak 6 puta u 8 godina.

Postotak uspješnosti jugoslavenskih košarkaških klubova u euro-takmičenjima:

ZVJEZDANI PERIOD (1982-1992)

POBJEDA   PORAZA     0        UKUPNO

(62.9%)       373    220    4        597

OSVAJAČ (8) – Cibona Zagreb, Kup šampiona ’85, ’86, Kup kupova ’87, Jugoplastika Split, Kup šampiona ’89, ’90, ’91, Partizan Beograd, Kup Koraća ’89, Kup šampiona ’92

FINALE (3) – Šibenka Šibenik, Kup Koraća ’83, Crvena zvezda Beograd, Kup Koraća ’84, Cibona Zagreb, Kup Koraća ’88

POLUFINALE (12)– Olimpija Ljubljana, Kup kupova ’83, Kup Koraća ’92, Zadar, Kup Koraća ’83, ’89, Kup šampiona ’87, Bosna Sarajevo, Kup šampiona ’84, Kup Koraća ’90, Cibona Zagreb, Kup kupova’84, ’89, Crvena zvezda Beograd, Kup Koraća ’85, ’88, Partizan Beograd, Kup šampiona ’88

Osam titula, čak 6 u najprestižnijem natjecanju, najviši postotak uspješnosti unatoč samo 23 polufinala (u odnosu na 30 iz zlatnog perioda)… Cibona uzima uzastopne naslove prvaka Evrope, zatim i Kup kupova, a pune dvije godine je neporažena u Evropi, dok Jugoplastika osvaja čak tri uzastopne evropske krune. Zvjezdani period potpuno opravdava ime koje nosi; ne samo svojim rezultatima, već i načinom na koji se po univezumu raspršila zvezdana prašina i odigrala ta neponovljivo napeta predstava njezinog nestanka, krešendo i izdisaj klupske košarke u bivšoj Jugi.

Period iza 1992. pa do zametka ove današnje Evrolige, negdje na prelomu milenija, nazvao sam nadrealnim periodom. Pa bilo je mnogo blesavo i ružno da bi bilo stvarno; bruka pukla, a košarka se nastavila igrati, uz bombe, loženja, sankcije i razne mutacije. Tako mutirali su i ex-Yu košarkaški klubovi i košarkaški kadrovi, započinjući fazu kapitalističku, preobrazbu dotad neistraženu i nepoznatu . Još uvik vukuć’ materijal iskovan u bivšoj državi, dolaze i posljednji veliki uspjesi ex-Yu klupske košarke iako postotak uspješnosti pada na svega 45%. Ljubljanska Olimpija osvaja Kup kupova 1994. i na Final Fouru je Evropske lige (bivši Kup šampiona) 1997, dok je Partizan na istome godinu dana kasnije. Crvena zvezda je posljednjim košarkaškim timom bivše Jugoslavije koji je igrao finale evropskog takmičenja – u finalu Kupa Koraća, 1998. poraženi su od talijanskog tima Meš iz Verone u dvije čudne utakmice.

NADREALNI PERIOD (1992 – 2000)

POBJEDA   PORAZA     UKUPNO

(45.7%)       196    233    429

Već u ovom periodu, pod znakom pitanja je nužnost održavanja Kupa kupova i Kupa Koraća, jer Evropska liga okuplja sve najbolje klubove tog vremena. Pojava novokomponovane Evrolige potpuno ih je i ugasila 2002, pa su zamijenjeni Evrokupom (koji je također u organizaciji ULEB), ali, barem po meni, nema onu draž i kvalitetu ranijih takmičenja i ne može mu se desiti da u finalu igraju dvije dinastije evropske košarke, što se u ranijim izdanjima Kupa pobjednika kupova i Kupa Radivoja Koraća znalo često desiti.

Neko može da mi predbaci da sam postotke uspješnosti do 2000. godine računao u svim međunarodnim takmičenjima, a u uspješnost stvarnog perioda ulaze samo rezultati ostvareni u Evroligi. Kao odgovor na tu primjedbu, evo uspješnosti košarkaških klubova bivše Jugoslavije isključivo u bivšem Kupu šampiona, zaključno sa sezonom 1991-92:

Skor ex-Yu klubova u Kupu Šampiona (Euroliga) 1958 – 1992: POBJEDA   PORAZA     % USPEŠNOSTI

Jugoplastika           67      32     67.7

Partizan        46      27      63.0

Bosna          40      20      66.7

Cibona         37      25      59.7

Zadar 30      34      46.9

Olimpija       22      18      55

Crvena zvezda       16      23      41.0

OKK Beograd        15      6        71.4

Radnički      8        3        72.7

UKUPNO    281    188    59.9

I još malo soli na košarkaške rane:

Postotak uspješnosti ex-Yu osvajača Kupa šampiona:

83.3%          15-3   Jugoplastika (1989-90)

80%   12-3   Cibona (1985-86)

76.5%          13-4   Bosna (1978-79)

73.3%          11-4   Cibona (1984-85)

72.2%          13-5   Jugoplastika (1990-91)

71.4%          15-6   Partizan (1991-92)

66.7%          12-6   Jugoplastika (1988-89)

Svako vrime svoje nosi, kažu ljudi mudri, pa tako onda i nema nekog razloga za tugu, (jugo)nostalgiju (mnogo opasna, antidržavna pojava u nas Hrvata), nerviranje, lamentiranje o vremenima prošlim. Bitnije je ono što dešava se sad, najbitnije ono šta će se desi sutra. Ja lično veseljak sam čovik i mnogo sretan sam u ovoj divnoj sadašnjici – mogu kuda hoću jer avionske karte danas uglavnom su džabe, građanin sam EU, ljudi (premda ne znam šta to znači), internet povezuje me s drugim individuama i svetom bez potrebe osobnih kontakata i konflikata, priuštio sam si novi laptop ovih dana, ljubavnica prestala je da mi preti otkrivanjem naše pikanterije, a u ostavi čuči mi kaca kiselog kupusa i boca šljive… Ne može bolje braćo. Konformizam na enti. Jebe me samo jedna mala stvarčica. Barem kad govorimo o košarici. A to je da mi je neuporedivo draže da pišem o 60% nego o 35%…

Zato će se u budućnosti naći kapacitetni mladi umovi koji to mogu znatno bolje od mene; koji mogu tih 35% da predstave u drugačijem, pozitivnom svetlu; koji umeju budućih 25% (ili 0%) da prikažu kao svemirsku tehnologiju ex-Yu košarke. Ja već rekoh – budućnost je zasigurno divna, a jedan od meni omiljenih literata reče o istoj – budućnost je vremenski period u kojem nam poslovi napreduju, prijatelji su iskreni, a sreća je zagarantirana…

K’o što viđesmo iz tabela koje o prošlosti zbore, postotak uspešnosti je sa nekih 60%, pao na 45% do početka ovog veka, a u zadnjih 15 godina, dodatno se smanjio na 35%. Nema veze, nedavni uspjesi Cedevite i Crvene zvezde, predstavnika našeg regiona, koji izboriše Top 16 fazu Evrolige, sigurno dali su košarkaškoj raji nove i nove razloge za opijenost sutrašnjicom (barem dok im ne otkažu sponzori). Pritom njihovi rezultati u sledećoj fazi takmičenja i nisu toliko bitni – pokazali smo da možemo. Uopšte više i nije bitno da li će taj postotak uspješnosti za deset ili petnaest godina pasti na 25% i da li će ga uopšte biti (čista 0 nam se smeši), jer tko zna da li će biti i ex-Yu klubova u novom formatu takmičenja koje se iza brda valja. Možda i bolje je tako. Evropa i Evroliga znaju šta je najbolje za nas. Već par decenija. Ma oduvijek su i znale. Možda samo neko treba da nam pokaže di je naše mjesto. Možda samo mi, košarkaška raja regiona, nismo svesni šta je za nas najbolje. Pa i dok je Juge bilo, bili smo u nekoj vrsti sopstvenog košarkaškog geta – „košarka košarkašima“ – koji je itekako dobro funkcionirao. Zato, hrabro drugovi, hrabro klubovi – U geto! U geto!

Photo: Euroleague